محصول زعفران هندی ( کشمیری ) در معرض تهدید
زعفران کشمیری ، علیرغم داشتن شهرت منحصر به فردش در جهان ، با چالش های متعددی روبروست. دولت در راستای اتخاذ تدابیر متعدد برای حمایت از کشاورزان، از جمله با ارائه طرح ” ماموریت ملی بیمه محصولات کشاورزی مبتنی بر نوسانات آب و هوایی” ، اقداماتی را به انجام رسانیده ، اما به دلیل افت شدید قیمت زعفران ، این طرح عملا کارایی چندانی نداشته ، چرا که محصولات تقلبی زعفران ، قیمت ها را با وضعیت نامطلوبی مواجه نموده است.
تولید محصول زعفران ،( کلاله گل زعفران )، نقش اساسی در اقتصاد ایالت جامو و کشمیر و مناطق کوهستانی هیمالیا در شمال هند دارد . این محصول رتبه دوم را در بین محصولات دیگر تولید گل در منطقه هیمالیا دارد و حدودا” بیست هزار خانوار را پوشش می دهد . آغاز کاشت این محصول به سال ۵۰۰ میلادی باز می گردد . اوضاع کوهستانی هیمالیا ، شرایط منحصر به فردی را برای کشت این محصول در جامو و کشمیر فراهم نموده ،ولیکن متاسفانه به جای برداشت ۴۰ تن زعفران در این مناطق فقط حدود ۱۰ الی ۱۵ تن ( بر حسب معیار اندازه گیری متریک – تن ) تولید می شود.
زعفران ، که به عنوان پادشاه ادویه جات در جهان مشهور است ،علاوه بر ایران و اسپانیا ، در کشمیر هم سالی یک بار کشت می شود. در مراحل برداشت و جمع آوری ، تلاش های زیادی صورت می گیرد تا با دقت زیاد ، بخش های مختلف گل زعفران از یکدیگر تفکیک و مجزا شود و محصول نهایی به دست آید.این محصول ، در دهه ۱۹۹۰ با تولید متوسط پانزده و نیم تن در ۵۷۰۰ هکتار ، مراحل اوج خود را سپری می کرد ، اما از آن زمان به بعد ، در مقایسه با تولید ۶ کیلوگرم زعفران در سایر نقاط دنیا ، فقط دو کیلوگرم محصول در مناطق جامو و کشمیر برداشت می شود.
اخیرا موانع متعددی که بر سر راه افزایش تولید زعفران وجود داشته بر طرف شده است. علاوه بر وجود آب و هوای نامناسب ، عواملی چون خشکسالی و کاهش بارندگی، موضوع کاهش تولید و همچنین تولید زعفران تقلبی و نامطلوب ، صنعت تولید محصول زعفران کشمیری را با چالش های متعددی روبرو کرده است. به گفته پروفسور احمد نحوی ، که سال های متمادی با کشاورزان زعفران کار کشمیری کار کرده است ، سطح زیر کشت زعفران از هر ۵۰۰۰ هکتار در سال ۱۹۹۶-۱۹۹۷ تا میزان ۲۸۸۰ هکتار در سال ۲۰۰۶ کاهش داشته ، اما مجددا در سال های اخیر با توجه به اقداماتی که در سطوح ملی ، به موجب طرح ” ماموریت ملی زعفران ” برای بهبود این وضعیت صورت گرفته ، این میزان کشت تا سطح ۳۷۸۵ هکتار ارتقاء یافته است. بیشتر سطح زیر کشت توسط کشاورزان خرده و یا متوسط انجام می شود و حداکثر اندازه سطح زیر کشت ، حدود دو و نیم هکتار می باشد.
به نظر کارشناسان علوم کشاورزی، تغییرات آب و هوایی و عوامل شکننده ای چون درجه حرارت ، بارش و رطوبت ، نقش زیادی در رشد و ارتقاء تولید این محصول دارد و هر گونه تغییرات و نوسانات شدید و ناگهانی عوامل مذکور ، می تواند اثرات تخریبی جزئی و یا کلی بر تولید این محصول داشته باشد. زعفران ، محصولی است که مراحل اصلی تکوینی برای رشد و ارتقاء آن در پاییز و و زمستان اتفاق می افتد و به همین جهت ، میزان آبیاری و درجه حرارت و عوامل محیطی، نقش مهمی در ارتقاء وضعیت تولیدی این محصول دارد. فردوس نحوی، که تحقیقات مفصلی پیرامون زعفران انجام داده ، معتقد است کلیه مراحل گل دهی و جوانه زدن ساقه آن بسیار حساس است و دلیل تاخیر در گل دهی زعفران ، از آن روست که مراحل تکوینی و حساس برای رسیدن به این مرحله ،معمولا در ماه های سپتامبر و اکتبر و اوقات بدون بارندگی و در شرایط برابر نبودن فاصله شب و روز ، با دیرکرد در گل دهی همراه می گردد و همین مسئله نیز تاثیرات زیادی در میزان تولید محصول بر جا می گذارد. فردوس نحوی ، می نویسد : تا سال ۱۹۹۹ – ۲۰۰۰ ،کشمیر از لحاظ بارش برف و باران، به علت میزان بارش ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلیمتر ، وضعیت خوبی داشته که این میزان بارندگی در حال حاضر تا رقم ۶۰۰ الی ۸۰۰ میلیمتر کاهش نشان می دهد.
نحوی می افزاید : ” مطمئن نیستم که فقط نوسانات شدید آب و هوایی در کاهش محصول زعفران کشمیری نقش داشته ، اما بارش و یا خشکسالی بیش از حد در سال های اخیر ، لطمات جبران ناپذیری به میزان تولید این محصول وارد کرده است . چرا که زعفران گیاهی است که به شدت تحت تاثیرات نوسانات آب و هوایی قرار می گیرد. بنا بر این طرح ” ماموریت ملی بیمه زعفران سال ۲۰۱۴ ” ، که برنامه رسیدن به تولید ۱۸ تن ، یعنی برداشت ۵ کیلوگرم زعفران در هر هکتار را دنبال می کند ، به دلیل تغییرات و نوسانات شدید آب و هوایی در مناطق جامو و کشمیر، امکان پذیر و قابل دسترسی نخواهد بود . البته این برنامه ملی تا سال ۲۰۱۶ تمدید گردید.
با هدف رفع برخی مخاطرات ناشی از تغییرات و نوسانات شدید آب و هوایی برای کشاورزان ، دولت ایالتی جامو و کشمیر، بنا به درخواست مکرر زعفران کاران آن مناطق ، طرح موسوم به بیمه محصولات کشاورزی متاثر از نوسانات آب و هوایی را از سال ۲۰۱۴ م. به اجرا گذاشته که به موجب طرح یاد شده ،کشاورزان از بابت خسارت های احتمالی ناشی از نوسانات ناگهانی آب و هوایی نامساعد ، تحت پوشش بیمه ای قرار می گیرند.
به موجب طرح بیمه ای فوق الذکر ، از آنجا که درآمد کشاورزان به خاطر نوسانات نامساعد آب و هوایی و کاهش تولید ، روند نزولی خواهد داشت ، لذا دولت تصمیم گرفته تا میزان ۵۰ در صد ، در هزینه پرداختی کشاورزان به بیمه مشارکت نماید.
به موجب طرح بیمه ای دولت ، هر هکتار از اراضی کشاورزان زعفران کار در قبال پرداخت ۳۲۲۵ دلار امریکا برابر با دویست هزار روپیه هند ، تحت پوشش بیمه ای مربوطه قرار خواهد گرفت که این مبلغ حق بیمه برابر با ۱۲ در صد مبلغ کل بیمه ای است. به عنوان مثال ، یک کشاورز زعفران کار هندی ، برای هر هکتار زمین زیر کشت خود که می بایستی مبلغ ۳۸۷ دلار امریکا برابر با ۲۴۰۰۰ روپیه پرداخت کند ،از آنجا که دولت متعهد شده پرداخت ۵۰ در صد هزینه بیمه ای را طی مشارکت خود متقبل شود ، کشاورز فقط مبلغ یکصد و نود و سه دلار برابر با ۱۲۰۰۰ هزار روپیه بابت حق بیمه زمین زیر کشت خود پرداخت خواهد کرد.
به موجب طرح بیمه ای فوق الذکر ، کارشناسان ذیربط، همچنین راهنمایی های لازم در خصوص تغییرات آب و هوایی را در اختیار کشاورزان قرار داده اند این دستورات و راهنمایی ها و یا حوادث طبیعی غیرمترقبه، توسط ایستگاه های آب و هوایی خودکار ، به کشاورز اعلام و باعث معکوس شدن نتایج خسارت های ناشی از نوسانات نامطلوب آب و هوایی خواهد شد. بنا بر این کشاورز بیمه شده، لازم نیست مدارک اثبات کننده برای تعیین خسارات اراضی زیر کشت خود را به شرکت بیمه ارائه دهد و این امر بر تسریع در امر جبران خسارات وارده کمک خواهد کرد. البته طرح مذکور ابتدا قرار بود از سپتامبر ۲۰۱۴ آغاز شود ، ولیکن فجایع نابودکننده ناشی از سیل ، مانع انجام اقدامات بیمه ای دولت شد و اگر انجام می شد دولت ناچار بود تا میزان ۷۰ در صد خسارات کشاورزان را جبران نماید .
عبدالمجید، رئیس انجمن زعفران کاران ( جامو و کشمیر ) ، با ابراز تاسف شدید از این قضیه اظهار داشت: ” به هر حال ما از بابت اینکه خسارات وارده به کشاورزان توسط طرح بیمه ای از سال جاری به بعد جبران خواهد شد ،خوشحال هستیم.”
دپارتمان کشاورزی جامو و کشمیر، به موجب طرح ملی زعفران هند ، تلاش های زیادی را برای بهبود وضعیت تولید زعفران، از طریق استفاده از سیستم آبیاری تحت فشار آغاز نموده تا در صورت وقوع خشکسالی با این پدیده مقابله شود. یکی از طرح ها مربوط است به امکان آبیاری ۲۴ هکتار از اراضی زعفران که در دسامبر سال گذشته با هزینه ای معادل یکصد و دوازده هزار و نهصد و سه روپیه / برابر با هفت میلیون روپیه هند به اتمام رسید. همچنین طرح های دیگری برای استفاده و بهره برداری کشاورزان با هزینه ای معادل سیصد و بیست و دو هزار و پانصد و هشتاد دلار امریکا / برابر با بیست میلیون روپیه تکمیل گردیده است.
بانک جهانی نیز با پشتیبانی و حمایت شورای تحقیقات کشاورزی هند ، تحت عنوان پروژه ارزش زنجیره ای زعفران کشمیر ، به کشاورزان کمک کرده تا تولید محصولات خود را با استفاده از قارچ کش ها و مواد کشاورزی اصلاح شده افزایش دهند . همچنین آزمایشات مدیریت غذایی متعددی انجام شده که نشان بدهد در چه سطوحی می بایست از کودهای کشاورزی مناسب استفاده شود.
اعجاز احمد ، یکی از پژوهشگران زراعت زعفران می گوید : به نظر متخصصان، بحث های زیادی وجود دارد که می بایست کشاورزان هندی با آن ها آشنا شوند. مثلا زراعتکاران هندی ، نحوه استاندارد درجه بندی کلاله و ساقه زعفران را در ابعاد خرد و کلان رعایت نمی کنند و بنا بر این لازم است آموزش هایی را برای بهینه سازی تولیدات خود بگذرانند. امری که لازمه داشتن محصولات غنی زعفران در بخش کشت و کار می باشد.
به گفته آقای نحوی ، در حال حاضر کشاورزان هندی ، به تدریج با روش های جدید علمی کشت و تولید زعفران آشنا می شوند و کشاورزانی که بتوانند محصولات خود را با آخرین روش های علمی روز تولید کنند ، تا رقم ۴۲۵۸ دلار امریکا برابر با ۲۶۴۰۰۰ روپیه کمک های یارانه ای دریافت خواهند کرد. به موجب طرح بیمه ای فوق الذکر ، دولت تا میزان ۵۰ در صد اراضی زعفران در جامو و کشمیر را تحت برنامه کشاورزی مدرن علمی خود قرار داده است.
غلام محمد ، یکی از زعفران کاران پامپور می گوید : اعتبار نام زعفران کشمیری تا حدود زیادی به خاطر تولیدات تقلبی و بی کیفیت زعفران در بازار تحت الشعاع قرار گرفته که با قیمت های نازل به بازار عرضه می شود و به خاطر افت شدید قیمت ها ، ما نمی توانیم مشتریان خوبی برای تولیدات خود داشته باشیم.
آقای عبدالرزاق ، یکی دیگر از زعفران کاران می گوید : نگرانی عمده دیگر ما از بابت قاچاق زعفران ایرانی به داخل کشمیر است که به عنوان زعفران اعلای کشمیری در هند به فروش می رسد ، در حالی که قوانین بازار بین المللی زعفران ، با افت قیمت این محصول مخالف است.
وی افزود : کاهش اعتبار بازار زعفران کشمیری و عدم حمایت های لازم دولت هند در مقابله با گردش زعفران تقلبی در بازار باعث گردیده تا زعفران کاران ما زمین های کشاورزی خود را بفروشند ، از طرفی به موجب قانون اراضی زیر کشت زعفران ، تبدیل این اراضی به اراضی مسکونی ممنوع گردیده و بنا بر این هم خریداران و هم فروشندگان، به خاطر بی تفاوتی دولت به تدریج از زعفران فاصله می گیرند.
ترجمه آزاد – گزارش آقای اطهر پرویز ، خبرنگار – هند
برگردان از انگلیسی به فارسی : حمیدرضا خردمند ۲۲-دی ماه -۹۴
بر گرفته از : http://www.rural21.com/